De Tuin der Lusten en de arrogantie van het Prado

Regelmatig word ik via sociale media en via e-mail ‘aangevallen’ op mijn bewering in mijn boek ‘Jeroen Bosch voor Beginners’, dat De Tuin der Lusten onrechtmatig in Spaans bezit is. Ik heb de conclusie getrokken, dat het meesterwerk van Jheronimus Bosch roofkunst is. Landvoogd Alva heeft het tijdens de Tachtigjarige Oorlog gestolen (geconfisqueerd zeggen ‘gematigden’) van Willem van Oranje. Later kwam de Tuin via aankoop door Koning Filips II van de erven van Alva in het bezit van het Spaanse Koninklijke huis.

Om mij onbekende redenen verzwijgen de meeste media deze toch bijzondere feiten rond De Tuin der Lusten, die in Spanje als het nationale schilderij wordt beschouwd. Of men weet het niet, of men vindt het kennelijk niet belangrijk genoeg. Één van de bekendste schilderijen ter wereld roofkunst onbelangrijk? In Nederland maakt men zich er inderdaad niet zo druk om. De Tuin der Lusten wordt in ons land helemaal overschaduwd door ons nationale schilderij De Nachtwacht. In het buitenland denkt men daar heel anders over.

Een indicatie is het aantal hits op Google. Zoek je daar naar de Nachtwacht of Nightwatch (met toevoeging Rembrandt) dan krijg je in totaal 925.000 hits (Nederlandstalig, Engelstalig en Spaanstalig.). Zoek je naar De Tuin der Lusten in het Nederlands, Spaans en Engels krijg je 1.743.000 hits.

Vrij Nederland
Donderdag 25 februari was er dan eindelijk ook een vermelding van de ‘grote roof’ tijdens de Tachtigjarige Oorlog in een gerenommeerd medium, Vrij Nederland. Journalist Daan Doesborgh schreef een groot en prachtig artikel over de controverse tussen het Bosch Research & Conservation Project (BRCP) en het Prado, de Madrileense thuishaven van zoveel al dan niet rechtmatig verkregen topstukken van Jheronimus Bosch. Doesborgh schildert een prachtig miniportret van de inderdaad vreselijk eigenwijze en kortzichtige conservator van het Prado, Pilar Silva. Hij komt tot de leuke conclusie, dat de Spanjaarden een wel hele grote broek aantrekken met betrekking tot schilderijen, die eigenlijk niet hun eigendom zijn.

Het siert de mensen van het BRCP, dat ze dat laatste feit niet aangrijpen in de discussies met vooral Pilar Silva. Want als je de documentaire Jheronimus Bosch, Touched by the Devil ziet, bekruipt je automatisch het gevoel, dat het gekriebeld moet hebben bij Jos Koldeweij en Matthijs Ilsink. Zij worden als grote deskundigen van het BRCP regelmatig nogal neerbuigend behandeld door mevrouw Silva, maar de Nederlanders blijven correct en hoffelijk.

Natuurlijk wilden ze voorkomen dat het Prado de toegezegde topstukken voor de grote Expositie in het Noordbrabants Museum alsnog thuis zou houden. Dat is niet helemaal gelukt, want de Zeven Hoofdzonden en de Keisnijding (afbeelding) bleven in Madrid nadat het BRCP haar twijfels had geuit over de kwalificatie ‘Echt Bosch’ bij beide schiiderijen.

Charles de Mooij
Tot een onderzoek van de Tuin der Lusten kwam het helemaal niet. Dat is verboden terrein voor de Nederlanders. Uitlenen? Geen sprake van. Charles de Mooij, directeur van het Noordbrabants Museum, durfde er niet eens om te vragen. De Mooij: “De Tuin der Lusten in bruikleen vragen, is net zoiets als dat het Prado het Rijksmuseum om De Nachtwacht vraagt. Dat doe je niet.”

Ook De Mooij blijft bewonderenswaardig correct en diplomatiek wanneer De Tuin der Lusten ter sprake komt. Maar hij is natuurlijk niet voor niets directeur van het Museum met de mooiste expositie ooit in eigen land. Als je De Mooij over de Bosch-werken hoort praten, dan spreekt een begenadigd kenner en een gepassioneerde directeur. Ik weet wel zeker dat De Mooij de achtergronden van de Tuin der Lusten kent en ik bewonder zijn vermogen om die kennis op diplomatieke wijze te verbloemen. Mijn vingers zouden kriebelen. Ik had al lang de aanval geopend, maar dan hadden we nu ook geen wereldwijd bewonderde expositie in onze provinciestad.

FRANK VAN GELOVEN

BESTEL HIER ‘JEROEN BOSCH VOOR BEGINNERS’